ŁYSIENIE BLIZNOWACIEJĄCE- to nieodwracalny proces utraty włosów związany z ich wypadaniem, a powstały w okolicy skóry głowy stan zapalny wiąże się z całkowitym zarośnięciem mieszka włosowego tkanką włóknistą oraz kolagenem, a w efekcie tego tworzy się na zmienionej chorobowo skórze głowy blizna. Ten rodzaj łysienia powstaje głównie w okolicy czołowo-skroniowej głowy, choć może także występować i innym miejscu owłosionej skóry głowy, a także na twarzy (rzęsy, brwi) czy pod pachami. Łysienie bliznowaciejące jest często konsekwencją występowania innych schorzeń, którymi objęta jest skóra głowy (np. liszaj płaski mieszkowy, rozwarstwiające zapalenie skóry głowy). Ponadto schorzenie to jest także często powodem istnienia wielu zaburzeń o podłożu genetycznym (jak rybia łuska, nietrzymanie barwnika, pęcherzowe oddzielanie naskórka), czynników fizycznych (promieniowanie uv, uszkodzenie mechaniczne czy termiczne), chorób o podłożu autoimmunologicznym, chorób zakaźnych, nowotwór. Objawy łysienia bliznowaciejącego pojawiają się powoli. Początkowo na zmienionej chorobowo skórze głowy pojawia się połysk, a włosy układają się w postać „pędzla”, może doskwierać odczucie swędzenia skóry głowy. Kolejno dochodzi do nadmiernego wypadania włosów.
Można wyróżnić dwa podstawowe typy łysienia bliznowaciejącego:
pierwotne- wynikające z czynników genetycznych, mogące mieć podłoże autoimmunologiczne (układ immunologiczny atakuje komórki własnego ciała),
wtórne- powodowane występowaniem czynników zewnętrznych, infekcjami.
W związku, iż łysienie bliznowaciejące cechuje się przewlekłym charakterem i ma podłoże autoimmunologiczne, jest ono chorobą nieuleczalną. W profilaktyce wtórnej stosuje się odpowiednio dobraną przez lekarza farmakoterapię i czasem różnego rodzaju zabiegi (lekarskie, trychologiczne, kosmetyczne). Nie mniej jednak odpowiedni sposób żywienia jest bardzo ważny w zmniejszeniu występowania objawów łysienia czy postępującej progresji zmian chorobowych.
W przypadku łysienia bliznowaciejącego kluczowe znaczenie w diecie pacjenta mają witaminy z grupy B, w tym gł. B2, B3 (PP), kwas pantotenowy (B5), B6, H (B7/biotyna), a także witaminy A, C, E oraz D. Ważny jest również udział takich pierwiastków, jak cynk, wapń, żelazo, krzem, chrom, siarka. Ponadto w codziennym żywieniu nie powinno zabraknąć produktów bogatych w kwasy omega-3 (EPA i DHA), kwas GLA (omega-6), kolagen oraz aminokwasy siarkowe takie jak metionina i cysteina. W przypadku spożycia produktów zasobnych w kolagen należy pamiętać o jednoczesnej konsumpcji produktów będących dobrym źródłem witaminy C, która odgrywa kluczową rolę w endogennej syntezie kolagenu. Dieta powinna być zasobna w produkty bogate w węglowodany złożone i te z niskim indeksem glikemicznym oraz zdrowe źródła tłuszczów (głównie te pochodzenia roślinnego, jak oleje roślinne, orzechy, pestki, nasiona i tłuste ryby morskie). Pacjent powinien również zadbać o odpowiedni poziom nawodnienia organizmu, ponieważ wysuszona skóra stanowi łatwe wrota penetracji wielu patogenów nasilających dodatkowo stan zapalny w przebiegu choroby. Ponadto ważna jest również dbałość o utrzymanie prawidłowej masy ciała. Z kolei pacjenci powinni wystrzegać się/ograniczyć do minimum spożycie produktów o znacznym stopniu przetworzenia (gotowe kupne dania typu instant, fast-foody, tłuste wyroby garmażeryjne), ciast, ciasteczek, słodyczy i słodkich wyrobów piekarniczych (pączki, drożdżówki, ciastka), napojów gazowanych, słonych przekąsek (chipsy, krakersy). W tabeli poniżej podano kluczowe składniki oraz źródła ich występowania w diecie pacjenta ze zdiagnozowanym łysieniem bliznowaciejącym.
Ogólne zasady zdrowego odżywiania się:
Spożywaj 4-5 posiłków dziennie, o stałych porach, co 3-4 godziny. Śniadanie zjedz w ciągu godziny od wstania, a kolację na około 3 godziny przed snem.
Unikaj produktów dostarczających węglowodanów łatwo przyswajalnych, takich jak cukier, miód, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy, słodycze, ciasta, białe pieczywo, produkty z białej mąki, suszone owoce, słodkie napoje, soki owocowe, słodzone przetwory mleczne (jogurty owocowe, smakowe maślanki i kefiry, desery mleczne). W miejsce cukru możesz stosować ksylitol lub stewię, a także inne słodziki w ilościach dozwolonych przez producenta. Wyeliminuj z diety napoje alkoholowe.
Wybieraj produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG<55), ograniczaj do minimum te o średnim IG (IG: 55-70) i unikaj tych o wysokim IG (IG>70). Pamiętaj także, że istnieje wiele czynników mających wpływ na wzrost lub spadek indeksu glikemicznego produktu czy posiłku. Czynniki podwyższające IG: niski stosunek amylozy do amylopektyny; duża zawartość glukozy; niska zawartość beta-glukanów; zbyt długie prażenie, gotowanie, ekstrudowanie; wysoka dojrzałość owoców czy warzyw; niska zawartość lektyn i fitynianów; niska zawartość białek, tłuszczów, kwasów organicznych w posiłku; wysokie rozdrobnienie produktu. Czynniki obniżające IG: wysoki stosunek amylozy do amylopektyny; większa ilość fruktozy i galaktozy w stosunku do glukozy; wysoka zawartość beta-glukanów; zimna ekstruzja, chłodzenie; niska dojrzałość owoców czy warzyw; wysoka zawartość lektyn i fitynianów; wysoka zawartość białek, tłuszczów, kwasów organicznych (np. jabłkowy, cytrynowy) w posiłku; niskie rozdrobnienie produktu.
Głównym źródłem węglowodanów powinny być produkty zbożowe bogate w błonnik, gdyż spowalnia on uwalnianie glukozy z posiłku. Polecane są takie produkty, jak płatki owsiane górskie i inne pełnoziarniste płatki zbożowe, pieczywo z mąki pełnoziarnistej, a zwłaszcza chleb żytni razowy, kasze (pęczak, gryczana, jaglana, komosa ryżowa, owsiana, orkiszowa), ryż brązowy lub dziki oraz makaron pełnoziarnisty. Do potraw możesz dodawać otręby, zwłaszcza owsiane. Włączaj do diety rośliny strączkowe, takie jak soczewica, ciecierzyca, fasola, groch, soja (jeśli nie ma przeciwskazań).
W codziennej diecie uwzględnij duże ilości warzyw, zwłaszcza surowych lub gotowanych na półtwardo. Wyeliminuj/ ogranicz do minimum warzywa konserwowe z puszki.
Spożywaj świeże lub mrożone owoce. Zaleca się łączenie owoców z produktami bogatymi w błonnik pokarmowy, białko i tłuszcze. Owoce w codziennym jadłospisie (jako dodatek do przekąski/dania/koktajli/sheka) można łączyć z takimi produktami jak jogurt naturalny, kefir, maślanka, orzechy, pestki, nasiona, brązowy ryż, kasza jaglana, makaron pełnoziarnisty. Wyeliminuj z codziennego jadłospisu spożycie owoców konserwowych z puszki, ponieważ jest to produkt przetworzony i zawiera różnego rodzaju konserwanty i inne dodatki jak np. syrop glukozowo-fruktozowy wykazujący bardzo negatywny wpływ na zdrowie.
Wybieraj chude wędliny i mięso (indyk, drób, królik, gołąbek, cielęcina, chuda wołowina) oraz chude gatunki ryb (pstrąg, lin, dorsz, morszczuk, sandacz, szczupak, tołpyga), a z pośród tłustych spożywaj tuńczyka, łososia, makrelę, śledzie, halibuta, węgorza, ponieważ są one źródłem prozdrowotnie działających kwasów omega-3. Cennym źródłem białka w diecie jest półtłusty ser twarogowy, a także jajka. Poza tym wybieraj mleko 1,5-2% tłuszczu, jogurt naturalny, kefir, maślankę, serek wiejski, zsiadłe mleko. Fermentowane produkty mleczne (wymienione: jogurt naturalny, kefir, maślanka) zawierają bakterie kwasu mlekowego, wiążą cholesterol i zwiększają jego wydalanie przez przewód pokarmowy.
Unikaj gotowej żywności wysokoprzetworzonej, np. w puszkach, słoikach, gdyż zawiera zazwyczaj duże ilości cukru, soli i tłuszczu. Takie produkty mają zwykle wysoki Ig.
Ogranicz do minimum spożycie tłuszczów nasyconych – tłustego mięsa, śmietany, smalcu, masła, tłustych serów. Spożywaj natomiast wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3, gdyż mają one działanie przeciwzapalne. Spore ich ilości zawiera tran, tłuste ryby (makrela, śledź, tuńczyk, łosoś), olej lniany (tylko na zimno), olej rzepakowy nierafinowany, orzechy (włoskie, laskowe, migdały) i nasiona (pestki dyni, siemię lniane). Uwzględnij również w diecie spożycie oliwy z oliwek i awokado (cenne źródło jednonienasyconych kwasów tłuszczowych). Oleje roślinne powinny być dodawane do potraw bezpośrednio przed podaniem, gdyż wtedy zachowują najwięcej wartości.
Ogranicz spożycie soli do 5 g na dobę (ilość ta uwzględnia również sól niewidoczną, występująca jako dodatek do wielu produktów).
Jeżeli palisz papierosy, to najwyższy czas przestać. Dym papierosowy jest jednym z głównych czynników rozwoju chorób układu krążenia.
Codzienna dieta powinna dostarczać płynów w postaci naturalnych wód mineralnych niegazowanych (jako dodatek można stosować sok z cytryny, limonki, pomarańczy, świeże listki mięty), herbat owocowych (bez cukru), herbaty zielonej, herbaty czarnej, słabego naparu kawy.
Dozwolone techniki kulinarne to gotowanie, gotowanie na parze, duszenie oraz pieczenie bez obsmażania, pieczenie w rękawie lub pergaminie. Potrawy nie powinny być rozgotowane, ani nadmiernie rozdrobnione, gdyż ułatwia to wchłanianie glukozy, a tym samym zwiększa indeks glikemiczny (Ig).
Zadbaj o aktywność fizyczną dostosowaną do indywidualnych możliwości – wskazane jest uprawianie sportu minimum 3 razy w tygodniu po 45 minut – np. jazda na rowerze, pływanie, szybki spacer z kijkami. Im dłużej trwa aktywność (bez przerw), tym większe jest spalanie tkanki tłuszczowej.
Wykaz składników oraz źródeł ich występowania w diecie pacjenta ze zdiagnozowanym łysieniem bliznowaciejącym
Składnik pokarmowy | Źródło występowania |
|---|---|
Witamina B2 (ryboflawina) | mleko i przetwory mleczne, sery twarogowe i żółte, jaja, drożdże piekarskie, zarodki pszenne, migdały, pestki dyni, nasiona słonecznika i sezamu, brokuły, szpinak, zielony groszek |
Witamina B3 (niacyna/PP) | mięso (kurczak, indyk, chude przetwory mięsne, ryby (łosoś, makrela, pstrąg, dorsz, śledź), produkty z pełnego ziarna, otręby pszenne, drożdże, orzeszki ziemne |
Witamina B5 (kwas pantotenowy) | mięso drobiowe i wieprzowe, ryby (łosoś, makrela, pstrąg, dorsz, śledź), mleko i produkty mleczne, żółtko jaja, pełnoziarniste produkty zbożowe, otręby pszenne, brązowy ryż, kasza gryczana, nasiona roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, groch, fasola), brokuły, banany, ziemniaki |
Witamina B6 (pirydoksyna) | ryby (łosoś, makrela, pstrąg, dorsz, śledź), mięso drobiowe i wieprzowe, nasiona roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, fasola, groch), drożdże piekarskie, orzechy (włoskie, laskowe, migdały), nasiona słonecznika, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryż brązowy, komosa ryżowa, kiełki pszenicy, czosnek, imbir, curry, banany, suszone morele, czerwona papryka, kiszona kapusta, ziemniaki, sok pomidorowy |
Witamina B7 (biotyna/H) | mięso drobiowe i wieprzowe, mleko i przetwory mleczne, jaja, tofu, drożdże piekarskie, produkty pełnoziarniste |
Witamina A | witamina A: podroby, gł. wątróbka, żółtko jaja, sery dojrzewające, masło, margaryny fortyfikowane witaminą A, tran, tłuste ryby morskie (makrela, śledź, węgorz, tuńczyk), mleko i przetwory mleczne β-karoten: marchew, natka pietruszki, szpinak, jarmuż, brokuły, dynia, pomidory, czerwona papryka, mango, melon, morele świeże i suszone, brzoskwinie, nektarynki |
Witamina C | owoce dzikiej róży, czarne porzeczki, aronia, kiwi, truskawki, owoce cytrusowe, czerwona papryka, natka pietruszki, brukselka, kalarepa, brokuły |
Witamina E | oleje roślinne: z zarodków pszenicy, słonecznikowy i krokoszowy; migdały, orzechy laskowe, nasiona słonecznika, pestki dyni, mąka pełnoziarnista i produkty zbożowe z niej otrzymywane, otręby i zarodki pszenne |
Witamina D | tran, tłuste ryby morskie (makrela, śledź, węgorz, tuńczyk, łosoś), jaja, żółty ser, nabiał, masło, margaryny fortyfikowane, drożdże, grzyby |
Cynk | mięso drobiowe i czerwone (chuda wołowina i wieprzowina), podroby (wątróbka, serca), sery podpuszczkowe, pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana, orzechy, pestki dyni |
Żelazo | czerwone mięso (wołowina, wieprzowina), drób, podroby (w tym wątróbka), ryby, żółtko jaja, natka pietruszki, szpinak, sałata zielona, nasiona roślin strączkowych (soja, groch, fasola), płatki owsiane, kasza gryczana, pestki dyni, orzechy (włoskie, laskowe, pistacje, nerkowce), migdały |
Wapń | mleko, nabiał (jogurt, kefir, maślanka, jaja), sery żółte, chude mięso drobiowe (kurczak, indyk), także wołowina i cielęcina, ryby spożywane razem z ośćmi (konserwy rybne), jarmuż, szpinak, natka pietruszki, nasiona roślin strączkowych (fasola, groch), migdały, mak, suszone owoce (figi, morele) |
Krzem | źródła prosa (kasza jaglana, płatki jaglane), nasiona roślin strączkowych (ciecierzyca, fasola, groch), pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe, ciemny ryż, grube kasze-pęczak i gryczana, makarony pełnoziarniste, płatki i otręby zbożowe), warzywa (czosnek, cebula, szczypiorek, burak, marchew, pietruszka, ziemniak) |
Chrom | pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe, ciemny ryż, grube kasze-pęczak i gryczana, makarony pełnoziarniste, płatki i otręby zbożowe), jaja, orzechy (brazylijskie, włoskie), mięso drobiowe, chude mięso wieprzowe oraz wołowe, ser, grzyby, drożdże, natka pietruszki |
Siarka | czosnek, cebula, por, kalafior, brokuł, kapusta, rzodkiewka, jarmuż, nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soczewica, ciecierzyca, soja), mięso, jaja, mleko i nabiał, oliwki, tofu, morele, truskawki, awokado |
Kwasy tłuszczowe omega-3 | tłuste ryby morskie (łosoś makrela, śledź, tuńczyk), pstrąg, tran, siemię lniane i olej lniany, orzechy włoskie oraz olej z nich otrzymywany, olej sojowy, olej rzepakowy, algi |
Kwas GLA (kwas gammalinolenowy) | olej z wiesiołka dwuletniego, olej w ogórecznika lekarskiego, olej z czarnej porzeczki, olej rydzowy (z lnianki), spirulina |
Cysteina (L-cysteina) | mięso drobiowe i chude mięso wieprzowe oraz wołowe, ryby, jaja, soja, pistacje, orzechy włoskie, pestki dyni, nasiona słonecznika |
Metionina | jaja, mięso drobiowe i chude mięso wieprzowe oraz wołowe, ryby (łosoś, tuńczyk), mleko i nabiał (jogurt, kefir maślanka, twaróg), pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe, ciemny ryż, grube kasze-pęczak i gryczana, makarony pełnoziarniste, płatki i otręby zbożowe), nasiona sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika, orzechy brazylijskie, brukselka, fasola, groch |
Kolagen (w tym źródła aminokwasów niezbędne do jego syntezy, tj. glicyny, proliny, lizyny) | żelatyna spożywcza, galaretki owocowe i warzywne, ryby w galarecie, kurze łapki, zdrowe desery na bazie galaretki, dorsz, jaja, spirulina |
תגובות