Dieta przy ileostomii

Na początku warto podkreślić, że stomia nie jest chorobą a wytworzonym operacyjnie otworem łączącym wyłonione światło jelita z powierzchnią skóry. Wykonuje się ją z powodu różnych chorób, często zagrażających życiu człowieka. Często nazywana jest "sztucznym odbytem", ponieważ przez nią właśnie wydalana jest treść jelitowa, która wcześniej przeszła etapy trawienia i wchłaniania spożytych składników w jelicie cienkim. Wydalona treść pokarmowa gromadzona jest w tzw. worku stomijnym. Worek ten należy regularnie wymieniać i dbać o odpowiednią higienę worka wokół stomii celem uniknięcia zakażeń czy komplikacji związanych w wyłonioną stomią.

W zależności na którym odcinku jelita wyłoniona zostanie stomia, tak wyróżniamy kilka jej typów:

a) ileostomia- stomia wytworzona na jelicie cienkim, polega na wywinięciu i przyszyciu do powłok skórnych wyłonionego jelita krętego (ostatniego odcinka jelita cienkiego) z racji usuniętego całego jelita grubego, wraz z odbytnicą. Umiejscawiana jest najczęściej po prawej stronie brzucha. Najważniejszymi wskazaniami do wykonania ileostomii są:

• ciężkie przypadki nieswoistych chorób zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),

• nowotwór jelita grubego,

• niedrożność mechaniczna jelita grubego,

• mnoga polipowatość rodzinna jelita grubego,

• uszkodzenie jelita grubego w wyniku urazu.

b) kolostomia- stomia w której wyłonione zostaje jelito grubego (przeważnie w okolicy esicy). Wykonuje się ją wówczas, gdy musi zostać wycięty dystalny odcinek jelita grubego, czyli odbytnica. Zlokalizowana jest najczęściej po lewej stronie brzucha.

Do podstawowych wskazań do wyłonienia kolostomii zalicza się:

• nowotwór jelita grubego (okrężnicy lub odbytnicy),

• ciężka postać nieswoistych chorób zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),

• ciężka niedrożność jelita grubego,

• powikłana choroba uchyłkowata jelita grubego,

• w wyniku doznanego urazu okrężnicy/odbytnicy,

• rozlane kałowe zapalenie otrzewnej.

c) urostomia- polega na wytworzeniu chirurgicznie nowej drogi oddawania moczu przez powłoki skórne, bez udziału pęcherza moczowego i cewki moczowej. W jakich przypadkach najczęściej dochodzi do wytworzenia urostomii:

• nowotwory pęcherza moczowego i moczowodów,

• uraz pęcherza moczowego/moczowodów,

• stan po usunięciu guza gruczołu krokowego (prostaty),

• obecność przetoki nerkowo-skórnej (nefrostomii).

W tym artykule zajmę się omówieniem jak powinna wyglądać dieta pacjenta przy ileostomii. Jak już wspomniałam wcześniej, ileostomia polega na wyprowadzeniu jelita cienkiego (jelita krętego) na powierzchnię brzucha spowodowaną całkowitą resekcją jelita grubego. W konsekwencji spożywana treść pokarmowa omija jelito grube, jest odprowadzana przez otwór stomii na zewnątrz i gromadzona w worku stomijnym. Treść ta ma konsystencję płynną lub półpłynną (papkowatą) w związku z zaburzonym wchłanianiem wody i elektrolitów (za funkcję tą odpowiada jelito grube). Dlatego też pacjenci z wyłoniona ileostomią są szczególnie narażeni na odwodnienie, utratę sodu, potasu i innych składników pokarmowych.

Na jakie czynniki, w tym żywieniowe powinni zwrócić uwagę osoby z ileostmią aby uniknąć występowania nieprzyjemnych dolegliwości?

• Nadrzędnym celem po wyłonieniu ileostomii jest zmniejszenie ryzyka występowania powikłań, przyspieszenie gojenia i przede wszystkim przystosowanie się zmienionego przewodu pokarmowego do przyjmowania pokarmu. W pierwszych 4-6 tygodniach po zabiegu pacjent jest szczególnie narażony na występowanie powikłań, głównie biegunek i niedrożności stomii. W celu przyspieszenia gojenia ran, zmniejszenie ryzyka niedożywienia (i tym samym występowania wielu powikłań pooperacyjnych) wskazane jest zwiększenie ilości spożycia białka w ciągu dnia.

• Pacjenci z ileostomią są w grupie ryzyka odwodnienia i niskiego poziomu elektrolitów (sodu, potasu, chlorków). Dlatego też w diecie należy zwiększyć ilość spożywanej soli (o ile nie ma ku temu przeciwskazań medycznych) czy produktów bogatych w potas. Należy również dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu- min. 2-2,5 litra/d, szczególnie zalecana jest woda średnio- lub wysokozmineralizowana. Można również wprowadzić do picia w ciągu dnia elektrolity.

• Dieta pacjenta powinna być dobrana indywidualnie i modyfikowana w razie pojawienia się jakichkolwiek dolegliwości (biegunki, zaparcia, gazy, wzdęcia, nieprzyjemny zapach stolca, zapchanie stomii).

• Początkowo dieta osoby z wyłonioną ileostomią jest wysokobiałkowa, łatwo strawna (niskobłonnikowa, z uwzględnieniem produktów będących głównie źródłem błonnika rozpuszczalnego podanego w formie łatwo przyswajalnej przez organizm), niskotłuszczowa, ze zwiększona ilością wody (o ile nie ma dużego wydzielania treści do stomii) i elektrolitów. Taki rodzaj diety powinien być prowadzony 4-6 tygodni po powrocie pacjenta ze szpitala i stopniowo rozszerzany, przy czym czas ten może być różny, co zależy od stanu klinicznego chorego, dlatego tak ważne jest indywidualne podejście do każdego pacjenta.

  
  

Dieta we wczesnym etapie wyłonienia ileostomii:

• Zaleca się spożywać w ciągu dnia 5-8 małych objętościowo posiłków (lepiej częściej a mniejsze porcje). Każdy kęs należy gryźć kilka razy, co poprawi proces wchłaniania i tym samym odciąży jelita. W przeciwnym razie duże kawałki niestrawionego pokarmu przedostaną się do stomii i mogą ją zapchać!

• Wskazaną formą przygotowywania posiłków na tym etapie diety jest przede wszystkim gotowanie na parze i w wodzie, pieczenie w piekarniku (w folii/rękawie), opcjonalnie grillowanie na patelni grillowej wysmarowanej pędzelkiem odrobina oleju rzepakowego lub oliwą, podawanie posiłków w formie zup krem, musów, koktajli, smoothie, pieczonej lub prażonej. Do doprawiania dań należy wykorzystywać głównie sól, delikatne zioła (bazylia, oregano, tymianek, rozmaryn, majeranek), ziołowy pieprz, natkę pietruszki, koperek, cynamon, wanilię. Jako dodatek w mniejszej ilości mieloną słodką paprykę i minimalnie pieprz czarny mielony. Należy unikać pikantnych przypraw i ostrych dodatków do dań (ocet, musztarda, keczup, chrzan).

• Należy ograniczyć podaż błonnika pokarmowego ogółem. W początkowym okresie należy unikać spożywania owoców i warzyw surowych i razem ze skórką, nasionami i pestkami. Początkowo należy wybierać produkty bogate w delikatniejszy dla jelit błonnik rozpuszczalny- delikatne warzywa i owoce takie jak jabłko, banan, marchew, pietruszka, dynia (produkty te należy obierać ze skórki, usuwać drobne nasionka/pestki i podawać w formie pieczonej, prażonej, duszonej, przetartej, kremowej, jako mus czy w postaci koktajlu).

• Jeśli wydzielanie do stomii jest duże należy ograniczyć podaż wody, a zwiększyć udział soli w diecie (dosalanie dań głównych, picie bulionów domowych, spożywanie przekąsek takich jak wafle ryżowe z solą, słone paluszki, solone krakersy).

• Posiłki należy spożywać nie zbyt zimne, ale też nie za gorąco. Należy je nieco dosolić (chyba że są przeciwwskazania lekarskie w nadużywaniu ilości soli).

• Z płynów zalecane są głównie te mające wpływ na zminimalizowanie występowania biegunek/wodnistej postaci treści w worku stomijnym. Wskazane są szczególnie czarna herbata i herbata zielona (niesłodzone cukrem, bez dodatku słodzików, aromatów), (niecukrowane, bez dodatku słodzików), domowy bulion warzywny lub mięsno-warzywny posolony, napar z czarnych jagód, kakao na wodzie a głównym płynem w ciągu dnia powinna być niegazowana woda średnio- lub wysokozmineralizowana. Można również pić rozcieńczone wodą (w proporcji 1:1) soki, gł. marchewkowy i pomidorowy. Nie zaleca się początkowo picia kawy a bynajmniej nie dużej jej ilości. Jeśli napój ten jest tolerowany można sporadycznie napić się filiżankę kawy bez dodatku cukru/słodzików. Z płynów należy wykluczyć słodkie napoje gazowane, kupne soki kartonowe, energetyki, aromatyzowane herbaty, alkohol.

• We wczesnym okresie pozabiegowym w codziennym jadłospisie należy zwiększyć podaż produktów zasobnych w białko. Wskazane są głownie: chude mięso drobiowe z kurczaka i indyka (spożywane bez skóry), królik, chuda cielęcina, ryby (dorsz, pstrąg, mintaj), jajka (w formie jajecznicy na parze/opcjonalnie na patelni wysmarowanej pędzelkiem odrobiną oliwy lub olejem rzepakowym, jajek na twardo lub półtwardo, omleta na parze/minimalnej ilości tłuszczu). Jeśli tłuste ryby (z racji dużej ilości kwasów omega-3) są tolerowane przez pacjenta, to nie należy ich wykluczać z jadłospisu (łosoś, tuńczyk, halibut).Dobrym źródłem białka jest również nabiał, jednakże może występować problem z tolerancją laktozy, stąd zaleca się spożywanie produktów bezlaktozowych, jak: jogurt naturalny, serek wiejski, jogurt skyr, ser biały twarogowy, kefir, maślanka, serek naturalny łagodny do smarowania pieczywa, chude mleko 0,5-1,5 % (mleko w mniejszej ilości). Do posiłków zamiennie z nabiałem można dodawać również napoje roślinne niecukrowane i bez dodatku słodzików (np. owsiany, ryżowy, migdałowy)- z zaznaczeniem że stanowią one tylko alternatywę dla zwykłego nabiału i nie są one dobrym źródłem białka w diecie. Uzupełnieniem puli białka jest uwzględnienie w diecie żelatyny będącej składnikiem galaretek (warzywnych- z dozwolonych warzyw, mięsnych, owocowych niecukrowanych).

• Nie zalecane jest mięso wieprzowe, wołowe (szczególnie tłuste ich porcje), należy wykluczyć podroby i wyroby garmażeryjne (kiełbasy, parówki, kabanosy), ryby smażone i wędzone oraz ryby w occie, jaja smażone na dużej ilości tłuszczu oraz każdego rodzaju mięso czy ryby panierowane w bułce/jajku i smażone na tłuszczu. Należy również uważać na ilość spożywanych jak w ciągu tygodnia, ponieważ jajka (głównie żółtko jaja) może nasilać występowanie nieprzyjemnego zapachu stolca z racji dużej ilości występującej w jajku/żółtku siarki. Należy całkowicie wykluczyć z diety na tym etapie pożywanie nasion roślin strączkowych (fasola, groch, bób, ciecierzyca, soja i in.). Nie wskazany jest także tłusty nabiał (mleko pełnotłuste, sery żółte, tłusty biały ser, śmietana kremówka), kupny owocowy nabiał (smakowe jogurty, kefiry, maślanki), mleczne desery z dodatkiem wsadu owocowego i in.

• Z węglowodanów wskazane są przede wszystkim: pieczywo pszenne jasne (chleb, bułki; jeśli skórka nie jest tolerowana początkowo można spożywać tylko miękka część pieczywa, bez skórki), drobne kasze (kuskus, jaglana, manna, bulgur, kukurydziana), ryż jasny (basmati, paraboliczny, jaśminowy), makaron drobny pszenny (typu nitki), makaron ryżowy jasny, płatki owsiane błyskawiczne (nie zwykłe górskie), płatki ryżowe, płatki kukurydziane zwykłe (bez cukru, owoców suszonych, orzechów), wafle ryżowe i kukurydziane (mogą być z solą), chrupki kukurydziane, biszkopty, ziemniaki i bataty (z wody/pieczone w piekarniku) a także słone paluszki i krakersy. Do zagęszczania dań można stosować skrobię ziemniaczaną lub mąkę pszenną.

• W początkowym okresie diety po zabiegu należy ograniczyć spożycie tłuszczu ogółem, jednakże nie należy go wykluczać całkowicie. Zaleca się głównie oliwę z oliwek i olej rzepakowy (na ciepło), olej lniany tłoczony na zimno (jak w nazwie- należy go dodawać do dań na chłodno), masło w mniejszych ilościach, zmielone na pył w młynku siemię lniane. Nie zaleca się spożywania dużej ilości tłuszczu w diecie, smażenia na głębokim tłuszczy, spożywania tłustych porcji mięsa i innych tłustych produktów (w tym słodyczy, ciast), orzechów, migdałów, pestek nasion, masła orzechowego. Produkty tłuste mogą zwiększać wydzielanie do stomii.

• Spośród owoców wskazane są owoce obrane ze skórki, bez pestek i nasion, pieczone, duszone, w formie musu, koktajli czy smoothie. Zalecane są jabłka (obrane, przetarte, pieczone), banany (im bardziej zielony/bardziej dojrzały- tym lepiej), jagody (w formie zblendowanej, w formie przecieru, koktajli, jako napar). Z kolei w miarę upływu czasu można urozmaicić jadłospis w obrane ze skórki brzoskwinie, morele, nektarynki, przetarte (pozbawione drobnych pestek) truskawki. Należy wykluczyć spożycie takich owoców jak czereśnie, wiśnie, śliwki, gruszki, winogrona, owoce z syropów/w puszkach a także wszelkie owoce suszone.

• Z warzyw początkowo wskazane są obrane i ugotowane: ziemniaki, bataty, kabaczki, marchewka, pietruszka korzeń, dynia, cukinia (warzywa te można również upiec do miękkości w piekarniku lub przygotować z nich zupę- szczególnie zalecana jest zupa typu krem). W późniejszym czasie można rozszerzyć menu o obrane ze skórki i pozbawione nasion ogórki i pomidory (może być również w formie przecieru/passaty). Z warzyw, które należy wyeliminować z diety zalicza się: brokuł, kalafior, brukselka, kapusta świeża i kiszona, kiszony ogórek, cebula, czosnek, por, seler, rzodkiewka, sałaty, surowa papryka (później można spróbować wdrożyć paprykę bez skórki i najlepiej pieczoną), kukurydza, strączki (bób, fasola, groch, ciecierzyca, soja i in.).

• Do przyprawiania posiłków służy głównie sól, ewentualnie sos sojowy a także łagodne zioła, jak bazylia, tymianek, rozmaryn, oregano, zioła prowansalskie a z innych także natka pietruszki, koperek, pieprz ziołowy, cynamon, wanilia. Zwykły pieprz czarny czy mieloną słodką paprykę w mniejszej ilości. Należy wykluczyć dodawanie do dań ostrych przypraw i pikantnych dodatków (keczup, musztarda, chrzan, ocet i in.).

Z jakimi problemami może spotkać się osoba z założoną ileostomią i jak im zaradzić?

a) Produkty blokujące stomię:

Wykluczyć: skórka jabłka, surowa kapusta, seler, kukurydza, kokos- wiórki kokosowe, ananas, suszone owoce, grzyby, orzechy, pomarańcze oraz mandarynki (białe włókna), ananas, popcorn, nasiona słonecznika, pestki dyni, spożywane w całości nasiona siemienia lnianego.

b) Produkty zalecane przy zaparciach:

Uwzględnić (o ile nie ma przeciwskazań czy braku tolerancji na dany produkt): ziarna zbóż, otręby, mleko, suszone śliwki, rodzynki, surowe warzywa, świeże owoce: śliwki, gruszki, czereśnie, cytrusy, mango, owoce w syropach, syropy owocowe.

c) Produkty zalecane przy biegunce:

Mus jabłkowy, banan (zielony, niedojrzały,) gotowany biały ryż, kisiele, galaretki owocowe bez dodatku cukru, tosty pszenne i ogółem pieczywo pszenne (chleb, kajzerka, zwykła bułka pszenna), wafle ryżowe, chrupki kukurydziane, sucharki, dania mączne (kopytka, kluski lane, kluski śląskie), galareta mięsna, kakao na wodzie, herbata gorzka.

d) Produkty powodujące gazy jelitowe:

Wykluczyć: alkohol, fasola, soja, kapusta, napoje gazowane, kalafior, ogórek, mleko, orzechy, cebula, rzodkiewka, czekolada, grzyby, czosnek, por, suche nasiona strączkowe, papryka, kukurydza, ogórki, brokuły, fasolka szparagowa, szparagi, brukiew a także guma do żucia.

e) Produkty zmieniające zapach stolca:

Szparagi, buraki, truskawki, sos pomidorowy, barwniki zawarte żywności, leki lub suplementy zawierające żelazo.

f) Produkty powodujący nieprzyjemny zapach stolca:

Szparagi, brokuły, kapusta, por, czosnek, cebula, nasiona roślin strączkowych (fasola, bób, groch), jajka, ryby (zwłaszcza konserwy rybne, solone śledzie), ostre i pikantne sery, masło orzechowe.

g) Produkty likwidujące nieprzyjemny zapach stolca:

Masło, pietruszka, borówka i sok z borówki, żurawina, sok żurawinowy, sok pomidorowy, mleczne produkty fermentowane (jogurt naturalny, kefir).

Kluczowe znaczenie w zmniejszeniu ryzyka występowania powikłań po wyłonionej ileostomii ma pierwsze 4-6 tygodni po zabiegu. W okresie tym bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na właściwy dobór spożywanych produktów, co pozwoli przede wszystkim na uniknięcie występowania problemów z założoną stomią i zmniejszy ryzyko rozwoju niedoborów pokarmowych z racji dość ścisłych zasad żywieniowych w tym czasie.

W celu przygotowania indywidualnego jadłospisu rekomendowanego w okresie po wyłonionej ileostomii lub innym rodzaju stomii

 skontaktuj się telefonicznie, mailowo bądź wypełnij formularz kontaktowy na stronie.

Skontaktuj się