Kamica szczawianowo-wapniowa to najpowszechniej występująca forma kamicy nerkowej, która dotyczy od 56 do 61% chorych. Może być konsekwencją określonych zachowań chorych (siedzący styl życia, niedostateczna podaż płynów, dieta obfitująca w białko zwierzęce i sól, mała ilość błonnika pokarmowego oraz magnezu w diecie) jak również zaburzeń, takich jak: nadczynność przytarczyc, nadmierne wydalanie z organizmu wapnia, cytrynianów i szczawianów.
Postępowanie terapeutyczne opiera się przede wszystkim na:
zwiększeniu ilości wypijanych płynów do co najmniej 2,5-3 litry na dobę (podstawowe zalecenie !!!), ponieważ wzrasta wówczas ilość produkowanego moczu, jego wydalanie a tym samym usunięcie powstałych w nerkach złogów szczawianowo-wapniowych (zalecana jest przede wszystkim woda mineralna niegazowana niskozmineralizowana, słabe napary herbat, głównie zielona oraz ziołowe: pokrzywa, rumianek, nagietek, napary z nawłoci, skrzypu),
leczenie dietetyczne należy rozpocząć od znacznego ograniczenia ilości soli w diecie, zalecana jest dieta niskosodowa – ilość sodu nie powinna przekraczać 2000 mg/dzień; związane jest z tym, iż sód zawarty w soli znacznie nasila wydalanie wapnia z moczem, a to zwiększa wiązanie się tego pierwiastka z kwasem szczawiowym i tym samym nasila tworzenie się złogów w przewodach nerkowych czy nerkach,
białko zwierzęce spożywane w nadmiarze także może zwiększać wydalanie wapnia wraz z moczem (szczególnie białko wchodzące w skład mięsa czerwonego); jednakże należy pamiętać, aby nie ograniczać zbytnio innych produktów odzwierzęcych będących dobrym źródłem białka (szczególnie mleko oraz produkty z niego otrzymywane: jogurt, kefir, maślanka, twarożki naturalne), ponieważ z drugiej strony dieta niskowapniowa skutkuje nadmiernym wchłanianiem kwasu szczawiowego z przewodu pokarmowego, co w konsekwencji prowadzi do jego koncentracji w moczu i tworzenia kamieni; jeśli podaż wapnia z produktów jest prawidłowa, to pierwiastek ten zostaje w przewodzie pokarmowym związany z kwasem szczawiowym i w postaci soli- szczawianów jest wydalany ze stolcem,
kolejnym, podstawowym zaleceniem jest całkowite wykluczenie z menu produktów zwiększających poziom kwasu szczawiowego w ustroju, takich jak: szczaw, szpinak, botwina, burak, rabarbar, suszone figi oraz suszone śliwki, rodzynki, rzepa, kakao, czekolada, kawa i herbata czarna (głównie mocny napar),
warto podkreślić, że na gospodarkę szczawianową wpływa ilość wapnia oraz ilość witaminy C (ulega przemianie w szczawiany), dlatego jej dawka nie powinna przekraczać 500 mg/dobę. Istotne jest, aby witamina C pochodziła ze źródeł pokarmowych, a nie z preparatów farmaceutycznych czy suplementów diety. Do naturalnych i dobrych źródeł witaminy C zalicza się między innymi: owoce dzikiej róży, czarna porzeczka, aronia, kiwi, truskawki, owoce cytrusowe (mandarynki, pomarańcze, cytryny, grejfrut), czerwona papryka, natka pietruszki, brukselka, kalarepa, brokuły, kiszone warzywa (kapusta, ogórek); warto pamiętać aby spośród wymienionych źródeł witaminy C nie ograniczać zbytnio owoców cytrusowych i świeżych soków z nich otrzymywanych, ponieważ wpływają one na zwiększenie wydalania szczawianów wraz z moczem,
dodatkowo dieta w kamicy szczawianowej powinna być uboga w cukry proste- węglowodany łatwoprzyswajalne, takie jak cukier z cukiernicy, miód, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy, słodycze, ciasta, słodkie wyroby piekarnicze (pączki, drożdżówki, faworki, ptysie, wafelki), białe pieczywo- pszenne, produkty z białej mąki, suszone owoce, słodkie napoje (soki kartonowe, napoje gazowane), słodzone przetwory mleczne (jogurty owocowe, smakowe maślanki i kefiry, desery mleczne, serki owocowe), na rzecz zwiększenia udziału produktów wysokobłonnikowych (pełnoziarniste produkty zbożowe, jak chleb razowy, kasze: gryczana, jęczmienna, jaglana, makarony razowe, ryż brązowy, płatki owsiane niesłodzone, dozwolone owoce i warzywa, nasiona, pestki, orzechy),
spożywaj pełnoziarniste produkty zbożowe; polecane są zwłaszcza płatki owsiane górskie i inne pełnoziarniste płatki zbożowe, pieczywo z mąki pełnoziarnistej, a zwłaszcza pieczywo razowe lub graham, kasze (pęczak, gryczana, jaglana, komosa ryżowa, owsiana, orkiszowa), ryż brązowy oraz makaron pełnoziarnisty- zawarte w nich fityniany hamują krystalizację soli wapnia,
spożywaj wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, gdyż zmniejszają one wydalanie wapnia i szczawianów z moczem, a ponadto mają działanie przeciwzapalne- spore ilości tych kwasów zawiera tran, tłuste ryby morskie (makrela, śledź, łosoś, tuńczyk) oraz pstrąg tęczowy, olej lniany (do spożywania tylko na zimno), siemię lniane, olej rzepakowy nierafinowany, orzechy (szczególnie włoskie); oleje roślinne powinny być dodawane do potraw bezpośrednio przed podaniem, gdyż wtedy zachowują najwięcej wartości (nie jest zalecane spożywanie dużej ilości ryb, pomimo znacznej zawartości kwasów omega-3, gdyż białko rybie sprzyja wydalaniu z moczem wapnia i szczawianów; należy przy tym pamiętać aby jednak nie ograniczać zbytnio podaży ryb w diecie z racji wielu właściwości o działaniu prozdrowotnym),
w diecie osób chorych zaleca się zwiększenie zawartość błonnika pokarmowego w ilości 25 g/dobę (pochodzącego z warzyw, owoców i produktów zbożowych),
mięso, ryby oraz jaja spożywaj w ograniczonych ilościach; nadmiar białka zwierzęcego sprzyja wydalaniu wapnia z moczem,
podaż białka nie powinna przekraczać 0,8 g/kg m.c., ponieważ większa ilość białka w diecie wiąże się ze zwiększoną zawartością szczawianów, fosforanów, wapnia oraz kwasu moczowego w moczu,
dieta w kamicy szczawianowo-wapniowej powinna być ubogotłuszczowa, ponieważ tłuszcz nasila wchłanianie kwasu szczawiowego i krystalizację szczawianów w moczu,
nie ograniczaj drastycznie spożycia wapnia, którego źródłem są przede wszystkim mleko i jego przetwory (paradoksalnie niskie spożycie wapnia sprzyja tworzeniu złogów wapniowych, a dodatkowo prowadzi do utraty masy kostnej i zaburza jej mineralizację); szczególnie polecane są fermentowane przetwory mleczne, gdyż zawarte w nich bakterie sprzyjają rozkładowi szczawianów (jogurt naturalny, kefir, maślanka),
należy również pamiętać, aby w codziennym jadłospisie zadbać o produkty będące dobrym źródłem potasu (nabiał, mięso drobiowe, kasze: gryczana, jęczmienna, jaglana, brązowy ryż, płatki owsiane, nasiona roślin strączkowych, jak soczewica czy ciecierzyca, brokuły, ziemniaki, pomidory, banany, morele, brzoskwinie, pomarańcze, pestki i nasiona), magnezu (orzechy: laskowe, pistacje, włoskie, migdały, pestki dyni, nasiona słonecznika, sezamu, maku, pełnoziarniste produkty zbożowe, jak otręby pszenne, płatki owsiane, kasza gryczana i owsiana, ryż brązowy, pieczywo żytnie, rośliny strączkowe, jak soczewica, ciecierzyca czy groszek, banany), cynku (mięso drobiowe i czerwone, np. chuda wołowina i wieprzowina, sery podpuszczkowe- żółte, pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana, orzechy, pestki dyni), witaminy B6 (ryby: łosoś, makrela, pstrąg, dorsz, śledź, chude mięso drobiowe i wieprzowe, nasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, drożdże piekarskie, orzechy: włoskie, laskowe, migdały, nasiona słonecznika, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryż brązowy, komosa ryżowa, kiełki pszenicy, czosnek, imbir, banany, kiszona kapusta, ziemniaki, sok pomidorowy), ponieważ wpływają na metabolizm szczawianów i zmniejszają ryzyko gromadzenia się kamieni w nerkach.